دیکتاتورها از ادبیات می‌ترسند / متن سخنرانی / ماریو وارگاس یوسا

«ماریو وارگاس یوسا» نویسندۀ اهل پرو، برنده نوبل ادبیات که به فیلیپین سفر کرده، طی سخنرانی خود در دانشگاه «سانتو توماس» گفت: "مطالعه و ادبیات باعث رشد نوعی دیدگاه انتقادی می‌شود و دیکتاتورها از ادبیات می‌ترسند."

به گزارش ایسنا، «اینکوایرر» نوشت: «ماریو وارگاس یوسا» نویسنده سرشناس پرویی و برنده نوبل ادبیات سال ۲۰۱۰ که در عرصه سیاست و روزنامه‌نگاری هم فعال است، ‌در سخنرانی رسمی خود در دانشگاه «سانتو توماس» مانیلای فیلیپین، پس از دریافت مدرک پروفسوری افتخاری گفت: "دیکتاتورها برای ترس از ادبیات دلیل دارند؛ چون ادبیات زمینه یک خرابکاری اساسی را فراهم می‌کند."

«یوسا» در حالی این مدرک افتخاری را دریافت کرد که این مدرک پیش‌تر به «ماهاتیر محمد» و «لخ والسا» هم اعطا شده است. دانشگاه «سانتا توماس» دانشگاه قدیمی قاره آسیاست که روز هفتم نوامبر میزبان این نویسنده پرویی و «ایزابل پریسلر» بود.

نویسنده «سور بز» در این مراسم با اشاره به این‌که حرف زدن درباره ادبیات برایش خیلی سخت است، ‌ به زبان اسپانیولی گفت: "برای یک نویسنده که تمام عمرش را وقف ادبیات کرده و نوشتن را بزرگترین لذت قابل تصور می‌داند، حرف زدن درباره ادبیات خیلی سخت است."

او خاطرنشان کرد که "نقش ادبیات در توسعه تمدن به اوایل عصر سنگ برمی‌گردد، زمانی که اجداد انسان اطراف آتش جمع می‌شدند و درباره ترس‌های‌شان همچون خطر رعد و برق و احساس ناامنی‌شان از اتفاقات فردا قصه می‌گفتند."

«یوسا» ادامه داد: "اجداد ما باید در آن شب‌ها خیلی خوشبخت بوده باشند که واقعیت را فراموش می‌کردند و به قهرمان داستان‌هایی تبدیل می‌شدند که حرف‌هایی را سرهم می‌کردند. آن زمان بود که جادوی داستان‌گویی برای زندگی بیرون از خود و تبدیل شدن به قهرمان ماجراجویی‌ها اتفاق افتاد. شروع تمدن از همان‌جا بود. چون وقتی ما خود را ترک می‌کنیم و قهرمان تخیلات، داستان یا خواب‌ها می‌شویم، دنیا را به گونه‌ای دیگر می‌بینیم. این به معنای کشف ضعف‌ها و محدودیت‌هاست."

این نویسنده مطرح پرویی بر نقش تخیل تاکید کرد و گفت: "چقدر انسان نسبت به جهانی که می‌تواند در تخیلات و رویاهای خود تصور کند و بیافریند، سطح پایین و معمولی است. ادبیات با خلق و دوباره‌سازی قصه‌ها و افسانه‌ها، ‌زندگی انسان‌ها را غنی می‌کند و یک زندگی موازی همراه با زندگی واقعی را پیش می‌برد که انگیزه‌های آن غنی‌تر، واضح‌تر و شفاف‌تر است."

«یوسا» که در ابتدای سخنرانی خود از پاسخ دادن به سوالاتی درباره نظرش راجع به وضعیت سیاسی کشور فیلیپین امتناع کرد،‌ در ادامه به نقش انتقادی ادبیات اشاره کرد: "وقتی یک نفر مطالعه می‌کند، رویکردی انتقادی پیدا می‌کند تا واقعیت را به دنیای کتاب‌ها نزدیک کند. ادبیات میل درونی برای تغییر دادن و ایستادن مقابل سلطه را که از گهواره تا گور سعی در کنترل ما دارد، بیدار می‌کند."

این نویسنده همچین اظهار کرد: "وقتی یک نفر کتاب خوبی می‌خواند، این تنها به خاطر لذت بردن نیست، بلکه برای تبدیل شدن به شخصیت‌های آثار مثلا «شکسپیر»، «سروانتس»، «تولستوی» و «داستایوفسکی» است. این راهی برای مجهز شدن در بحبوحه اعتقادات و روبه‌رو شدن با هرچه نادرستی در جهانی است که در آن زندگی می‌کنیم. راهی که از آن طریق بتوانیم در جهت تغییر جهان بکوشیم و آن را به دنیای تخیلاتی که با وجود کاستی‌ها و محدودیت‌های‌مان خلق کرده‌ایم، نزدیک کنیم."

با این حال «یوسا» ادبیات تبلیغاتی را بدترین نوع ادبیات دانست و گفت: "ادبیات باید به بهترین وجه صورت گیرد. نه فقط عقاید و افکار، ‌بلکه احساسات و شور را هم ابراز کند."

این چهره سرشناس ادبیات آمریکای لاتین در پایان سخنانش گفت: "من از همان ابتدا می‌دانستم اگر بخواهم بنویسم، باید با همه اشتیاقم خودم را وقف ادبیات کنم. ما که همه عمر و توان‌مان را برای خلق داستان، سرودن شعر و نوشتن نمایشنامه وقف کرده‌ایم، دانه‌های‌مان را در راه تمدن و پیشرفت کاشته‌ایم."

«ماریو وارگاس یوسا» متولد ۱۹۳۶، از مطرح‌ترین چهره‌های ادبیات آمریکای لاتین به‌شمار می‌رود. او در پنج دهه گذشته، آثاری مانند «سور بز»، «خانه سبز»، «گفت‌وگو در کاتدرال» و «شهر سگ‌ها» را خلق کرده است. این نویسنده در عرصه‌ سیاست، ‌نمایشنامه و مقاله‌نویسی هم دست توانایی دارد و آثارش در روزنامه‌های معتبر اسپانیولی‌زبان به چاپ می‌رسد. شهرت «یوسا» با نخستین رمانش - «زندگی سگی» - آغاز شد.

این رمان‌نویس پرویی در هفتم اکتبر سال ۲۰۱۰ برنده جایزه‌ نوبل ادبیات شد. حدود ۲۰ سال نام او جزو کاندیداهای این جایزه بود. این نخستین‌بار از سال ۱۹۸۲ بود که یک نویسنده از آمریکای لاتین توانست برنده جایزه‌ نوبل ادبی شود. «یوسا» در سال ۱۹۹۴ به عنوان عضو آکادمی اسپانیا برگزیده شد و در سال‌های گذشته در بسیاری از دانشگاه‌های آمریکا، آمریکای جنوبی و اروپا تدریس کرده است.
«وارگاس یوسا»‌ توانست در سال ۱۹۹۵ جایزه «سروانتس»، مهم‌ترین جایزه ادبی نویسندگان اسپانیولی‌زبان، را از آن خود کند و همچنین در سال ۱۹۹۶ برنده جایزه صلح آلمان شد.