هفتمین شماره آوای تبعید، ویژه زنان شاعر ایرانی در خارج از کشور، همراه با پیشگفتاری از روشنک بیگناه، منتشر شد

"شاعران زن ایرانی در خارج از کشور" عنوان شماره ویژه‌ی هفتمین شماره "آوای تبعید" است. در این شماره اشعاری از چهل شاعر زن ایرانی آمده که در جهان خارج از ایران ساکن هستند. نقد و بررسی شعر و مصاحبه‌هایی با چند شاعر بخش‌های دیگر این شماره از "آوای تبعید" است. 44 تابلو از نقاشی‌ها و طرح‌های قدسی قاضی‌نور نمایشگاهی است که در صفحاتِ این شماره از "آوای تبعید" می‌توان بازدید.

ازسرگذراندن تجربه‌ی وحشت و پرتاب شدن به جهان

پیشگفتار روشنک بیگناه، مسئول این ویژه نامه

مجموعه ای که در این شماره‌ی آوای تبعید پیش روی شماست، گزارشی ست از کار زنان شاعر معاصر ایرانی در خارج از کشور. مجموعه‌ای که سه بخش دارد: شعر، مصاحبه، و نقد و بررسی. در بخش شعر سعی شده از پنج نسل شاعران زن، کار جمع‌آوری شود. در این کار، فرشته وزیری نسب شاعر و منتقد، با من همراهی کرده و در معرفی شماری از زنان شاعر که در سالهای اخیر به صف مهاجران پیوسته‍اند، سهم بزرگی داشته است. از او بخاطر وقت و مهربانی بی‌دریغش بسیار ممنونم. ماندانا زندیان، شاعر و محقق، سه مصاحبه با سه شاعر را در اختیار آوای تبعید گذاشت. از او نیز بسیار سپاسگزارم. 

حدود پنج سال از آخرین ویژه نامه شعر زنان که در سایت کتاب شعر منتشر کردم میگذرد و پانزده سال از اولین شماره‌ی آن. کتاب شعر در مارس منتشر میشد، شاهد از راه رسیدن زنان شاعری بود که هر سال با سبکها و نگاههای تازه 8 طول ده سالی که این ویژه نامه به مناسبت به این جُنگ میپیوستند. رونق شبکه‌های اجتماعی پرسش‌ها و بحث‌های تازهای پیش رو میآورد. چرا شعر زنان در یک ویژه‌نامه؟ 

ادبیات داستان زندگی ماست. ما شناختمان را از تاریخ و جهان در قالب شعر و داستان بر جای میگذاریم. برای فهمیدن آنچه هستیم، یا حداقل برای رسیدن به درک عمیقی از هستی، همیشه به ادبیات برمیگردیم. شعر زنان در مهاجرت  بخشی از ادبیات ملت ماست.  مهاجرت موضوع تازه‌ای نیست و ما اولین مهاجران این جهان نیستیم. همه‌ی ما برای رسیدن، جا افتادن در یک فضای جدید با عبور از گذرگاههای عجیب و   تنگ‌نظری و نبودن هواییست برای تنفس آزاد ،  فرار از استبداد، غریبی به اینجا رسیده‌ایم. یکی از مهمترین دلایل ترک وطن برای بسیاری از ما و امکاناتی که بتوانی آنطور که میخواهی باشی و زندگی کنی. بتوانی اندیشه و نظرت را بدون وحشت از تعقیب و سانسور و زندان مکتوب کنی. آغاز هجوم پناهندگان ایرانی، سیاسی یا اجتماعی، به ، بسیاری از این شاعران رفتن را انتخاب کردند. سالهای بعد از انقلاب و شروع جنگ کشورهای غربی بود.  زنان به دلیل فشارهای مضاعف حکومت جمهوری اسلامی به آنها انگیزه‌های زیادتری برای فرار داشتند. محدودیت‌هایی که بر آنها اعمال میشد نه تنها از سوی حکومت، بلکه از سوی جامعه هم بود. جامعه‌ای که علیرغم تلاشهایش در گذشته برای رسیدن به فضای مدرن، هنوز پر از سنتهای ارتجاعی و کهنه بود.  

مهاجران و پناهندگان موج موج و گاه پراکنده رسیدند. حرکتهای سیاسی و سرکوبهای در پی، از اعدامهای سالهای شصت، قتلهای زنجیره ای و جنبش دانشجویی در دههی هفتاد و بعد جنبش سبز، هر کدام جمع تازهای از نویسندگان و شاعران زن را به جمع مهاجران افزود. در شعر مهاجرت زنان با سه گروه شاعر روبرو هستیم. دسته‌ی اول آنانی هستند که شعر را به طور حرفه‌ای در ایران آغاز و حداقل یک کتاب در آنجا منتشر کرده بودند. گروه دوم مهاجرتشان  سالهای جوانی بوده و فعالیت شعری شان را  خارج از ایران آغاز کرده‌اند. برخی با خانواده‌هایشان در سالهای سخت بلوغ با خاطراتی مبهم پشت سر و چالشهای تازه پیش رو زبان. سالهای جنگ مهاجرت کردند و پرتاب شدند به جهانی تازه  با خواننده سریع ارتباط میگیرد و خواننده را به لایه‌های زیرین اندیشه ی درون شعر میخواند. دسته‌ای دیگر از همین نسل، در سالهای بعد، به عنوان شاعرانی تثبیت شده به این سو آمدند. شاعرانی که درشعر بسیاری از آنها میتوان رد پایی از تجربه‌ی وحشت را دید. تجربه‌ای که تئودورآدرنو به شاعرانی که مصائب جنگ و آشویتس را دیده بودند نسبت میداد.1

سالهای اول مهاجرت همراه است با کمی گیجی و سردرگمی برای این تازه واردان. زبانهای کشورهای میزبان هر کدام  فرهنگ متفاوتی دارد. زبان که نماد سنتها و شیوه‍های فکر هر قوم است. آموختن زبان فقط حرف زدن و فهمیدن آن نیست بلکه درک لایه‌های درونی آن نیز هست. اما گریزی هم از آن نیست زیرا میخواهی کنار مردم آن سرزمین زندگی و کار کنی. شاعران زن ما در مهاجرت با شیوه های دیگری از بیان آشنا شدند که شاید در سرزمین خود آن را تجربه نکرده بودند. مهمترین نکته آزادی بیان است و نبودن سانسور دولتی. اینجا برای زنی که در کشور خود گاه نیمه هم حساب نمیشد راه برای رشد، اعتراض، و ابراز هویت باز بود. اگرچه سانسور رسمی در وطن را پشت سرگذاشته بودیم ولی خودسانسوری چیزی نبود که به راحتی بتوانیم از آن رها شویم. و این زمان میخواست.  شاعرانی که کار حرفه ای‌شان را درتبعید شروع کرده‌اند این مشکل را کمتر دارند. مستقیم و بی پروا سخن گفتن یکی از شاخص‌های شعر زنان در مهاجرت است. برای نمونه میتوان به فاصله گرفتن از رمانتیسم در شعرهای عاشقانه و حسی اشاره کرد. زبان شاعر به ندرت با التماس و آه و ناله همراه است. نه در عشق، نه در جدایی شاعر خود را محکوم نمیداند. 

تجربه ی مستقیم با زبانهای دیگر و ادبیات جهان که پیشتر تنها به واسطه بوده برای ما جهانی از احتمالات به ارمغان آورده است. اما امکان ارتباط با زبان مادری را هم کم کرده. شعری که در مهاجرت متولد شده شعریست بیشتر مفهومگرا، تصویرساز و گاه روایی. سه مشخصه‌ای که به همراه مکان از مهمترین عناصر شعر مدرن غرب هستند. شاعر باید جهان بومی خودش را بیافریند و وطنی از آن خود را. وطن شاعر میتواند یاس های خانه‌ی مادری و پدری را در خود بپروارند، ولی اگر با شهامت و اشتیاق به سوی ناشناخته‌های سرزمین تازه برود، بی‌شک بخشهایی از این جهان را نیز به وطن درون  شعرش میبرد و بارورترش میکند. 

 2018 اول آگوست

 1394) زبان اصالت در ایدئولوژی آلمانی.  ترجمه سیاوش جمادی. تهران: ققنوس 1964 )آدرنو، تئودور(1(

 -----------------------------------

آوای تبعید را می‌توانید از سایت آوای تبعید، در آدرس زیر دانلود کنید.

http://avaetabid.com/?p=495

دیگر شماره‌های "آوای تبعید" را نیز می‌توان در سایت "آوای تبعید" مشاهده و دانلود نمود.
"آوای تبعید" در فیسبوک نیز قابل دسترسی می‌باشد.
سایت نشریه / www.avaetabid.com   http://avaetabid.com/
فیس‌بوک: avaetabid